Wat zijn Alzheimer en Parkinson?

Definitie van Alzheimer ziekte

De ziekte van Alzheimer is een progressieve neurodegeneratieve aandoening die voornamelijk het geheugen en cognitieve functies aantast. Deze ziekte wordt veroorzaakt door de ophoping van abnormale eiwitten in de hersenen, waardoor hersencellen afsterven en de hersenfunctie geleidelijk achteruitgaat. Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie en treft vooral mensen boven de 65 jaar.

Definitie van Parkinson ziekte

Parkinson is een chronische bewegingsstoornis die ontstaat door het afsterven van dopamine-producerende cellen in de hersenen. Dit leidt tot karakteristieke symptomen zoals trillingen, stijfheid, langzame bewegingen en evenwichtsproblemen. In tegenstelling tot Alzheimer, blijft het geheugen in de vroege stadia van Parkinson meestal intact.

Vroege signalen

• Alzheimer: geheugenverlies, verwardheid, moeite met dagelijkse taken
• Parkinson: trillingen in rust, stijfheid, veranderd handschrift
• Beide: stemming- en gedragsveranderingen

In Nederland leven ongeveer 290.000 mensen met dementie en 55.000 met Parkinson. Deze aantallen nemen toe door de vergrijzing van de bevolking.

Medicijnen voor Alzheimer

Cholinesteraseremmers

De belangrijkste medicijnen voor Alzheimer zijn cholinesteraseremmers zoals donepezil (Aricept), rivastigmine (Exelon) en galantamine (Reminyl). Deze medicijnen werken door het enzym acetylcholinesterase te remmen, waardoor meer acetylcholine beschikbaar blijft in de hersenen. Dit kan tijdelijk de cognitieve functie verbeteren en het ziekteproces vertragen.

NMDA-receptorantagonisten

Memantine (Ebixa) is een NMDA-receptorantagonist die wordt voorgeschreven bij matige tot ernstige Alzheimer. Dit medicijn helpt de glutamaatactiviteit in de hersenen te reguleren en kan de achteruitgang van dagelijkse vaardigheden vertragen.

Beschikbare opties in Nederlandse apotheken

• Donepezil: tabletten en smeltabletten
• Rivastigmine: capsules en pleisters
• Galantamine: tabletten met vertraagde afgifte
• Memantine: tabletten in verschillende sterktes

Veelvoorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, diarree, hoofdpijn en duizeligheid. Deze medicijnen zijn alleen verkrijgbaar op recept en vereisen regelmatige medische controle.

Medicijnen voor Parkinson

Levodopa en carbidopa combinaties

Levodopa in combinatie met carbidopa vormt de basis van de Parkinson-behandeling. Levodopa wordt in de hersenen omgezet naar dopamine, terwijl carbidopa voorkomt dat levodopa al in het lichaam wordt afgebroken voordat het de hersenen bereikt. Deze combinatie is beschikbaar onder merknamen zoals Sinemet en Duodopa.

Andere Parkinson-medicijnen

Naast levodopa zijn er verschillende andere medicijngroepen beschikbaar:

• Dopamine-agonisten zoals pramipexol (Mirapexin) en ropinirol (Requip) die dopaminereceptoren direct stimuleren
• MAO-B-remmers zoals selegiline (Eldepryl) en rasagiline (Azilect) die dopamine-afbraak remmen
• COMT-remmers zoals entacapon (Comtan) en tolcapon (Tasmar) die levodopa langer werkzaam houden

Dosering en bijwerkingen

De dosering wordt altijd individueel afgestemd door de neuroloog. Parkinson-medicijnen kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals misselijkheid, duizeligheid, bewegingsstoornissen en in sommige gevallen impulscontrole-stoornissen. Regelmatige controle door de behandelend arts is essentieel voor optimale therapietrouw en minimalisering van bijwerkingen.

Ondersteunende medicatie en supplementen

Vitamines en supplementen

Ondersteunende supplementen kunnen een waardevolle aanvulling zijn bij neurodegeneratieve aandoeningen. Omega-3 vetzuren uit visolie ondersteunen de hersengezondheid en kunnen ontstekingsprocessen in de hersenen verminderen. Antioxidanten zoals vitamine E, vitamine C en coënzym Q10 helpen bij het beschermen van hersencellen tegen oxidatieve stress.

Symptoomgerichte ondersteuning

Bij Alzheimer en Parkinson kunnen aanvullende klachten optreden die specifieke behandeling vereisen:

• Slaapmedicatie zoals melatonine of zolpidem bij ernstige slaapstoornissen
• Antidepressiva zoals sertraline of citalopram bij depressieve klachten
• Anxiolytica bij angst- en onruststoornissen

Verschillende vrij verkrijgbare preparaten zijn beschikbaar in Nederlandse apotheken, zoals ginkgo biloba, B-vitaminecomposite en magnesium. Bespreek het gebruik van supplementen altijd met uw arts of apotheker om wisselwerkingen met voorgeschreven medicatie te voorkomen.

Gebruik en veiligheid

Correcte medicatie-inname

Voor een optimale behandeling van Alzheimer en Parkinson is het essentieel om voorgeschreven medicijnen nauwkeurig in te nemen. Volg altijd de voorgeschreven dosis, timing en eventuele aanvullende instructies van uw arts of apotheker. Sommige medicijnen moeten bij voedsel worden ingenomen voor een betere verdraagzaamheid, terwijl andere juist op een lege maag het beste werken voor optimale opname. Let ook goed op mogelijke combinaties met alcohol, aangezien dit de werking van uw medicatie kan beïnvloeden.

Houd een actueel medicatieoverzicht bij en noteer eventuele gemiste doses of wijzigingen in uw schema. Dit helpt uw zorgverlener om de behandeling zo effectief mogelijk te houden en mogelijke problemen tijdig te signaleren.

Geneesmiddelinteracties en voorzorgsmaatregelen

Geneesmiddelinteracties kunnen de werkzaamheid van uw medicatie versterken of juist verzwakken. Meld daarom alle voorgeschreven middelen, zelfzorgmiddelen, kruidenpreparaten en supplementen aan uw apotheker. Voor Parkinsonmedicatie is extra aandacht nodig voor interacties tussen MAO-B-remmers en bepaalde antidepressiva. Ook kan de opname van levodopa beïnvloed worden door eiwitrijke maaltijden.

Belangrijke voorzorgsmaatregelen hebben betrekking op uw leeftijd, nier- of leverfunctie, zwangerschap, bekende allergieën en eerdere bijwerkingen. Sommige medicijnen vereisen een geleidelijke opbouw of afbouw van de dosering om bijwerkingen te voorkomen.

Wanneer contact opnemen

Neem direct contact op met uw arts of apotheker bij de volgende ernstige of plotselinge bijwerkingen:

• Sterke verwardheid of hallucinaties
• Flauwvallen of duizeligheid
• Ademhalingsproblemen
• Hevige bloeddrukdaling
• Symptomen van een allergische reactie
• Aanhoudende misselijkheid of braken
• Ernstige bewegingsproblemen
• Onverklaard gewichtverlies

Opslag en medicijntrouw

Bewaar uw medicijnen altijd in de originele verpakking op een droge, koele plaats buiten bereik van kinderen. Controleer regelmatig de houdbaarheidsdata en gebruik nooit verouderde medicatie. Medicijntrouw is cruciaal voor het succes van uw behandeling. Gebruik hulpmiddelen zoals doseerboxen, herhaalreceptservices of digitale herinneringen om consistentie te bevorderen. Bespreek eventuele bijwerkingen, complexe innameschema's of kostenproblemen met uw zorgverlener om de veiligheid en effectiviteit van de behandeling te waarborgen.

Apotheekservice en begeleiding

Medicatiebeoordelingen

Nederlandse apotheken bieden uitgebreide medicatiebeoordelingen om de veiligheid en effectiviteit van uw therapie te optimaliseren. Tijdens zo'n beoordeling controleert de apotheker systematisch op mogelijke interacties, dubbele therapieën, doseringsaanpassingen en potentiële bijwerkingen. Indien nodig worden alternatieven voorgesteld of wordt aanvullende monitoring geadviseerd.

Praktische hulpmiddelen

Doseerboxen en voorgedoseerde verpakkingen, zoals blisterverpakkingen per innamemoment, verminderen medicatiefouten aanzienlijk en verbeteren de therapietrouw. Dit is vooral waardevol voor patiënten met geheugenproblemen of voor mantelzorgers die medicatie moeten toedienen. Veel Nederlandse apotheken verzorgen ook thuisbezorging van geneesmiddelen en kunnen herhaalmedicatie automatisch bestellen en afleveren, wat de praktische lasten voor patiënten en hun familie vermindert.

Zorgcoördinatie en follow-up

Een goede samenwerking tussen apotheker, huisarts, specialisten en thuiszorg is essentieel voor optimale zorg. Gedeelde medicatieoverzichten helpen dubbele voorschriften of onbedoelde interacties te voorkomen. Medicijncontroles zijn aanbevolen bij aanvang van een nieuw middel, wijziging van de dosering of bij het optreden van klachten. Deze controles kunnen ook laboratoriummonitoring en evaluatie van de effectiviteit omvatten.

Nazorg en follow-up bestaan uit geplande evaluatiemomenten, educatie voor patiënt en mantelzorger en afstemming van zorgdoelen. Apotheken verstrekken voorlichtingsmateriaal, geven instructies voor juiste toediening en bieden hulpmiddelen aan voor slikproblemen of medicatiedispensatie. Bespreek ook vergoedingen via uw zorgverzekering, eventuele hulpmiddelen en de procedure voor acute vragen, zodat de continuïteit van uw zorg gewaarborgd blijft.