Wat zijn antibiotica en hoe werken ze?

Antibiotica zijn geneesmiddelen die specifiek zijn ontwikkeld om bacteriële infecties te bestrijden. Deze medicijnen werken door het groeiproces van bacteriën te verstoren of door de bacteriën direct te doden. Ze kunnen bijvoorbeeld de celwand van bacteriën aantasten, de eiwitproductie blokkeren of de DNA-replicatie verstoren.

Het is cruciaal om te begrijpen dat antibiotica uitsluitend effectief zijn tegen bacteriële infecties, niet tegen virale infecties zoals verkoudheid of griep. Bacteriën en virussen zijn fundamenteel verschillende micro-organismen. Virussen hebben geen eigen celwand en maken gebruik van gastheercellen om zich te vermenigvuldigen, waardoor de werkingsmechanismen van antibiotica tegen hen ineffectief zijn. Het onnodig gebruik van antibiotica tegen virusinfecties kan leiden tot antibioticaresistentie en bijwerkingen zonder therapeutisch voordeel.

Verschillende soorten antibiotica beschikbaar in Nederland

In Nederlandse apotheken zijn verschillende groepen antibiotica verkrijgbaar, elk met hun specifieke werkingsmechanismen en toepassingsgebieden:

• Penicillines zoals amoxicilline en flucloxacilline worden vaak voorgeschreven voor luchtweginfecties, huidinfecties en urineweginfecties
• Tetracyclines waaronder doxycycline en minocycline zijn effectief tegen acne, seksueel overdraagbare aandoeningen en bepaalde tropische ziekten
• Macroliden zoals azithromycine en clarithromycine worden gebruikt bij patiënten met penicilline-allergie en voor atypische longontsteking
• Fluorochinolonen inclusief ciprofloxacine en levofloxacine zijn breedspectrum antibiotica voor ernstige infecties
• Cefalosporines worden voornamelijk in ziekenhuizen gebruikt voor complexe bacteriële infecties

Elke groep heeft specifieke indicaties en wordt door artsen zorgvuldig geselecteerd op basis van het type infectie, de patiënt en eventuele allergieën.

Veelvoorkomende aandoeningen behandeld met antibiotica

Antibiotica worden in Nederland voorgeschreven voor verschillende bacteriële infecties die het dagelijks leven kunnen beïnvloeden. De meest voorkomende aandoeningen waarvoor antibiotische behandeling noodzakelijk kan zijn, omvatten een breed scala aan infecties in verschillende delen van het lichaam.

Luchtweginfecties

Bacteriële luchtweginfecties zoals bronchitis en longontsteking behoren tot de meest frequent behandelde aandoeningen. Deze infecties vereisen vaak specifieke antibiotica om ernstige complicaties te voorkomen.

Andere veelvoorkomende infecties

• Urineweginfecties - vooral bij vrouwen zeer frequent voorkomend
• Huidinfecties en wondinfecties - variërend van oppervlakkige tot diepe weefselinfecties
• Keelontsteking en oorontsteking - voornamelijk bij kinderen
• Maag-darminfecties - veroorzaakt door bacteriële pathogenen
• Geslachtsziekten - zoals chlamydia en gonorroe

Voor elke aandoening wordt een specifiek antibioticum gekozen op basis van de verwekker en de ernst van de infectie, conform de Nederlandse behandelrichtlijnen.

Juist gebruik van antibiotica en resistentie

Het juiste gebruik van antibiotica is cruciaal voor effectieve behandeling en het voorkomen van resistentie. In Nederland is antibioticumresistentie een groeiende zorg die zorgvuldige medicijngebruik vereist.

Essentiële gebruiksregels

Antibiotica mogen uitsluitend gebruikt worden op voorschrift van een arts of andere bevoegde zorgverlener. Het is van vitaal belang om de volledige kuur af te maken, zelfs wanneer de symptomen verdwijnen. Het onderbreken van de behandeling kan leiden tot terugkeer van de infectie en resistentieontwikkeling.

De juiste dosering en inname op voorgeschreven tijdstippen zijn essentieel voor optimale werking. Het SWAB (Stichting Werkgroep Antibioticabeleid) stelt richtlijnen op voor verantwoord antibioticagebruik in Nederland.

Resistentie problematiek

Verkeerd gebruik van antibiotica draagt bij aan resistentieontwikkeling, waardoor toekomstige behandelingen minder effectief worden. Dit kan leiden tot langere ziekteperioden, ziekenhuisopnames en in ernstige gevallen levensbedreigende situaties.

Bijwerkingen en voorzorgsmaatregelen

Veelvoorkomende bijwerkingen

Antibiotica kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken. De meest voorkomende zijn maagklachten, misselijkheid, diarree en hoofdpijn. Deze bijwerkingen zijn meestal mild en verdwijnen na het stoppen van de behandeling.

Allergische reacties

Sommige mensen kunnen allergisch reageren op antibiotica, vooral penicilline. Symptomen variëren van huiduitslag tot ernstige reacties zoals ademhalingsproblemen. Meld altijd bekende allergieën aan uw arts of apotheker.

• Huiduitslag of jeuk
• Zwelling van gezicht of keel
• Ademhalingsproblemen
• Duizeligheid of flauwvallen

Neem onmiddellijk contact op met uw arts bij ernstige bijwerkingen of als symptomen verergeren. Stop niet zomaar met de antibioticakuur zonder medisch advies.

Verkrijgbaarheid en apotheekadvies in Nederland

Receptplicht voor antibiotica

In Nederland zijn alle antibiotica alleen verkrijgbaar op recept van een arts. Dit voorkomt onnodige antibioticagebruik en resistentie-ontwikkeling. Zelfmedicatie met antibiotica is niet mogelijk en ook niet aan te raden.

Rol van de apotheker

Uw apotheker speelt een belangrijke rol bij antibioticagebruik. Zij controleren interacties, geven gebruiksadvies en bewaarrichtlijnen. Vraag altijd om uitleg als iets onduidelijk is.

• Bewaar antibiotica droog en op kamertemperatuur
• Houd medicijnen buiten bereik van kinderen
• Controleer altijd de houdbaarheidsdatum
• Breng restanten terug naar de apotheek

Voor virale infecties zoals verkoudheid zijn antibiotica niet effectief. Overleg altijd met uw huisarts over alternatieve behandelingen zoals rust, voldoende drinken en pijnstillers.