Wat zijn hormonen en hoe werken ze?

Hormonen zijn chemische boodschappers die door verschillende klieren in ons lichaam worden geproduceerd. Deze stoffen reguleren talloze lichaamsfuncties, van groei en ontwikkeling tot stofwisseling en voortplanting. Het hormonale systeem, ook wel het endocriene systeem genoemd, bestaat uit belangrijke klieren zoals de schildklier, bijschildklieren, bijnieren, alvleesklier en geslachtsklieren.

Hormonale onbalans kan ontstaan door verschillende factoren zoals ouderdom, stress, voedingspatronen, bepaalde medicijnen of ziekten. Symptomen van hormonale verstoringen variëren van vermoeidheid en gewichtsveranderingen tot stemmingswisselingen en slaapproblemen. Hormonale behandeling wordt noodzakelijk wanneer:

• Het lichaam onvoldoende hormonen produceert
• Er sprake is van hormonale overschotten
• Hormoonvervanging na operatieve ingrepen vereist is
• Specifieke aandoeningen zoals diabetes of schildklierafwijkingen behandeling behoeven

Schildklierhormonen

De schildklier speelt een cruciale rol in de regulatie van de stofwisseling, hartritme, lichaamstemperatuur en energieniveau. Deze vlindervormige klier produceert voornamelijk thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3), die essentieel zijn voor een gezonde lichaamsfunctie.

Hypo- en hyperthyreoïdie

Bij hypothyreoïdie (onderactieve schildklier) produceert de klier te weinig hormonen, wat leidt tot vermoeidheid, gewichtstoename en traagheid. Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) veroorzaakt juist symptomen zoals gewichtsverlies, hartkloppingen en nervositeit.

Beschikbare medicijnen in Nederland

Voor schildklierbehandeling zijn verschillende medicijnen beschikbaar. Levothyroxine, verkrijgbaar als Euthyrox en Thyrax, is de standaardbehandeling voor hypothyreoïdie. Liothyronine wordt in specifieke gevallen voorgeschreven. De dosering wordt altijd individueel bepaald door uw arts op basis van bloedonderzoek en symptomen. Regelmatige controle van schildklierfunctie is essentieel voor optimale behandeling.

Geslachtshormonen voor vrouwen

Geslachtshormonen spelen een cruciale rol in de vrouwelijke gezondheid en reguleren verschillende lichamelijke processen. Oestrogeen is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van vrouwelijke geslachtskenmerken en reguleert de menstruatiecyclus, terwijl progesteron de baarmoederwand voorbereidt op een mogelijke zwangerschap en helpt bij het handhaven ervan.

Anticonceptiepillen

In Nederland zijn verschillende anticonceptiepillen verkrijgbaar die hormonen bevatten om zwangerschap te voorkomen:

• Microgynon - combinatiepil met oestrogeen en progestageen
• Marvelon - laagtedoseerde combinatiepil
• Yasmin - moderne combinatiepil met drospirenon
• Cerazette - progestageen-only pil
• Desogestrel - minipil zonder oestrogeen

Hormoonvervangende therapie

Hormoonvervangende therapie (HVT) wordt voorgeschreven bij menopauze om oestrogeen- en progesterontekorten aan te vullen. Deze behandeling helpt bij het verlichten van opvliegers, nachtelijk zweten en andere menopauzeklachten. Het is belangrijk om de risico's en voordelen te bespreken met uw arts, aangezien HVT bijwerkingen kan hebben zoals verhoogd risico op trombose en bepaalde kankersoorten.

Geslachtshormonen voor mannen

Testosteron is het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon dat essentieel is voor de ontwikkeling van mannelijke karakteristieken, spiermassa, botdichtheid en libido. Een tekort aan testosteron, ook wel hypogonadisme genoemd, kan leiden tot vermoeidheid, verminderde spierkracht, depressieve gevoelens en seksuele problemen.

Testosteronbehandelingen

Voor mannen met bewezen testosterontekort zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar:

• Testosteron gel (Testogel, Androgel) - dagelijks aan te brengen op de huid
• Testosteron injecties - worden om de 2-3 weken toegediend

Regelmatige monitoring door een specialist is essentieel tijdens testosterontherapie om de hormoonspiegels te controleren en mogelijke bijwerkingen zoals verhoogde rode bloedcelproductie of prostaatproblemen tijdig te detecteren.

Diabetes hormonen

Diabetes hormonen spelen een cruciale rol bij de regulatie van de bloedsuikerspiegel. Insuline, geproduceerd door de alvleesklier, helpt glucose uit het bloed naar de cellen te transporteren, terwijl glucagon de bloedsuiker verhoogt wanneer deze te laag wordt. Bij Type 1 diabetes produceert het lichaam geen insuline meer, waardoor externe insulinetoediening noodzakelijk is. Type 2 diabetes kenmerkt zich door insulineresistentie of verminderde insulineproductie.

In Nederlandse apotheken zijn verschillende insulinesoorten verkrijgbaar:

• Snelwerkende insulines zoals Humalog en NovoRapid voor maaltijden
• Langwerkende insulines zoals Lantus en Levemir voor basale insulinebehoefte
• Middellangwerkende en gemengde preparaten

Naast insuline zijn er verschillende bloedsuiker regulerende medicijnen beschikbaar, zoals metformine en sulfonylureumderivaten. Correcte bewaring van insuline in de koelkast en juiste toedieningstechnieken zijn essentieel voor optimale werking. Uw apotheker kan u adviseren over de beste toedieningsmethoden en bewaarvoorschriften.

Bijnier- en groeihormonen

De bijnieren produceren cortisol, een levenswichttig hormoon dat stress reguleert en ontstekingen tegengaat. Bij bijnieraandoeningen of ernstige ontstekingen worden corticosteroïden zoals prednison en hydrocortison voorgeschreven. Deze medicijnen kunnen bijwerkingen hebben en vereisen zorgvuldige dosering en geleidelijke afbouw onder medisch toezicht.

Groeihormoon behandelingen

Groeihormoon tekorten bij kinderen en volwassenen kunnen behandeld worden met synthetische groeihormonen die beschikbaar zijn in Nederland via gespecialiseerde ziekenhuisapotheken. Deze behandelingen vereisen regelmatige monitoring door endocrinologen.

Specialistische zorg is nodig bij:

• Diagnostiek van hormoondeficiënties
• Complexe bijnieraandoeningen
• Groeistoornissen bij kinderen
• Bijwerkingenbeheer van hormoontherapieën

Consulteer altijd uw huisarts of specialist voor adequate hormoonbehandeling en monitoring.